Budując samemu, czy kupując gotowe mieszkanie od dewelopera zależy nam przede wszystkim na poprawie komfortu naszego życia. Należy jednak zwrócić uwagę na problem tzw. syndrom chorego budynku (sick building syndrome SBS). Syndrom chorego budynku to jednostka chorobowa, której objawami są dolegliwości zdrowotne podczas przebywania w budynku, które po jego opuszczeniu mijają. SBS pierwszy raz został zauważony w latach osiemdziesiątych przez WHO (Światową Organizację Zdrowia). Komfort cieplny to suma optymalnych warunków temperaturowych oraz wilgotnościowych, a zjawisko syndromu chorego budynku wynika w głównej mierze z zachwiania owych warunków tj. ze złej jakości powietrza wewnątrz domu i nieprawidłowo działającej wentylacji.
Brak sprawnego odprowadzenia zanieczyszczeń (np. dwutlenku węgla, zapachów), wilgoci oraz ograniczenie strumienia świeżego powietrza z zewnątrz powoduje spory dyskomfort. Dlatego tak bardzo znaczącą sprawą jest poprawne zaprojektowanie i wykonanie instalacji wentylacji w domu i mieszkaniu. Podczas odbiorów technicznych mieszkań doświadczony inżynier jest w stanie wyłapać podstawowe błędy w realizacji instalacji czy nawet niezgodność z obowiązującymi przepisami budowlanymi.
Efektywna wentylacja
Podstawowym wymaganiem dla uzyskania odpowiedniego komfortu cieplnego będzie zapewnienie dostatecznej wymiany powietrza w pomieszczeniach.
W budownictwie mieszkaniowym jednorodzinnym nadal najbardziej popularnym rozwiązaniem dla wentylacji jest wentylacja grawitacyjna oparta na pionach / kominach wyciągowych. Ruch powietrza wywołany jest dzięki konwekcji, czyli różnicy gęstości i ciśnienia powietrza zewnętrznego i tego z wnętrza domu. Obecnie coraz częściej w budownictwie jednorodzinnym spotyka się rodzaj wentylacji mechanicznej nawiewno -wywiewnej oraz wentylacji związanej z rekuperacją. Ze względu na to, iż wentylacja mechaniczna z rekuperacją bardzo rzadko pojawia się w inwestycjach deweloperskich, a decydują się na nią klienci realizujący projekty indywidualnie, to nie będę tutaj pisał o niej szczegółowo.
Wentylacja grawitacyjna – zasada działania
Wentylacja grawitacyjna to najprostszy i najstarszy sposób wymiany powietrza w budynkach. Poprzez kanały wentylacyjne umieszczone w pionach kominowych usuwane jest ciepłe powietrze z górnych części pomieszczeń na zewnątrz, które uzupełnianej jest poprzez napływ świeżego powietrza dzięki nawiewnikom i nawietrzakom. Ruch powietrza odbywa się dzięki różnicy ciśnień w odpowiednich warunkach atmosferycznych. Koncepcją prawidłowego działania wentylacji grawitacyjnej jest wywołanie ciągu tzw. cugu w kominie. Brak odpowiedniego bilansu mas powietrza usuwanego i świeżego napływowego poprzez nawietrzaki i nawiewniki może skutkować występowaniem podciśnienia, a w konsekwencji wywołaniem ciągu wstecznego. Zdarzają się przypadki, że podciśnienie jest tak duże, że wysysana jest woda z syfonów w umywalkach i zlewach, dopuszczając nieprzyjemny zapach z kanalizacji.
Skuteczność działania wentylacji jest na odpowiednim poziomie, gdy różnica temperatur wewnątrz i na zewnątrz budynku jest duża, spada, gdy różnica temperatur się zmniejsza.
Wentylacja hybrydowa czyli mechaniczna wyciągowa
We współcześnie realizowanych budynkach wielorodzinnych spotykamy unowocześnione rozwiązanie wentylacji grawitacyjnej. Nazywane jest ono różnie: wentylacja mechaniczna wyciągowa, wentylacja hybrydowa itp. Charakteryzuje się ona tym, iż na szczycie kanału wentylacyjnego umieszczony jest wentylator, który ciągłą pracą silnika wymusza przepływ powietrza w przewodzie wentylacyjnym. Użycie silnika gwarantuje działanie wentylacji niezależnie od warunków atmosferycznych i ciśnienia.
Nawietrzaki i nawiewniki – obowiązek stosowania w przypadku wentylacji grawitacyjnej
W obu przypadkach, aby powietrze było skutecznie usuwane oraz uniknąć występowania podciśnienia, a co gorsza występowania ciągu wstecznego, należy zapewnić stały napływ świeżego powietrza. Zgodnie z przepisami prawa budowlanego i Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie:
§ 155.
3. W przypadku zastosowania w pomieszczeniach innego rodzaju wentylacji niż wentylacja mechaniczna nawiewna lub nawiewno-wywiewna, dopływ powietrza zewnętrznego, w ilości niezbędnej dla potrzeb wentylacyjnych, należy zapewnić przez urządzenia nawiewne umieszczane w oknach, drzwiach balkonowych lub w innych częściach przegród zewnętrznych.
4. Urządzenia nawiewne, o których mowa w ust. 3, powinny być stosowane zgodnie z wymaganiami określonymi w Polskiej Normie dotyczącej wentylacji w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej.
Zgodnie z podaną powyżej normą:
2.1.5. Dopływ powietrza zewnętrznego do pomieszczeń powinien być zapewniony w sposób podany w poz. a) lub b).
a) W przypadku zastosowania okien charakteryzujących się współczynnikiem infiltracji powietrza a mniejszym niż 0,3 m3/(m×h×daPa2/3), przez nawiewniki powietrza o regulowanym stopniu otwarcia usytuowane:
– w górnej części okna (w ościeżnicy, ramie skrzydła, między ramą skrzydła a górną krawędzią szyby zespolonej),
lub
– w otworze okiennym (między nadprożem a górną krawędzią ościeżnicy, w obudowie rolety zewnętrznej),
lub
– w przegrodzie zewnętrznej ponad oknem.
Strumień objętości powietrza przepływającego przez całkowicie otwarty nawiewnik, przy różnicy ciśnienia po obu jego stronach 10 Pa, powinien mieścić się w granicach:
– od 20 m3/h do 50 m3/h, jeśli zastosowana jest wentylacja grawitacyjna,
– od 15 m3/h do 30 m3/h, jeśli zastosowana jest wentylacja mechaniczna wywiewna.
Strumień objętości powietrza przepływającego przez nawiewnik, którego element dławiący znajduje się w pozycji maksymalnego zamknięcia, powinien zawierać się w granicach od 20 % do 30 % strumienia przy jego całkowitym otwarciu.
W budynkach o wysokości do dziewięciu kondygnacji włącznie dopuszcza się doprowadzenie powietrza przez okna charakteryzujące się współczynnikiem infiltracji a wyższym niż 0,5, lecz nie większym niż 1,0 m3/(m×h×daPa2/3), pod warunkiem, że okna wyposażone są w skrzydło uchylno-rozwieralne, górny wywietrznik uchylny lub górne skrzydło uchylne.
b) Przez otwory nawiewne wentylacji mechanicznej.
Projektant / Wykonawca / Mieszkaniec
Za rozmieszczenie kanałów wentylacyjnych, dobór właściwych urządzeń towarzyszących oraz zaznaczenie ich w dokumentacji technicznej odpowiada Projektant. Za poprawność wykonania odpowiada Wykonawca. Za właściwe działanie na etapie użytkowania odpowiadają Mieszkańcy. Rezultaty niestety nie bywają doskonałe.
Skutki źle zaprojektowanej / wykonanej / użytkowanej wentylacji
- Wzrost zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach.
- Wzrost wilgotności w pomieszczeniach, co sprzyja rozwojowi pleśni i grzybów.
- Wzrost temperatury lub nadmierne wychładzanie mieszkania.
- Odwrotny ciąg w kominie.
Najczęstsze powody niskiej skuteczności wentylacji grawitacyjnej
Błędy projektowe
- źle rozmieszczone przewody wentylacyjne
- zbyt mała ilość kanałów wentylacyjnych
- błędnie dobrane parametry przekroju kanałów wentylacyjnych
- zbyt krótkie piony kominowe (właściwa długość to minimum 2-3m)
- złe rozmieszczenie kratek wentylacyjnych na szczycie kominów
Błędy wykonawcze
- zbyt nisko umieszczone kratki wentylacyjne (kratki powinny znajdować się nie niżej niż 15 cm od powierzchni sufitu)
- brak drożności w kanałach wentylacyjnych – obecność zaprawy murarskiej
- brak oddylatowania kominów od elementów konstrukcji
- brak izolacji termicznej kominów na poziomie strychu i ponad dachem (wychładzanie kominów powoduje zmniejszanie ciągu, a nawet jego odwrócenie oraz możliwość kondensacji pary wodnej i zawilgocenie kominów)
- nieprawidłowo obrobione czapy kominowe
- podłączenie kilku pomieszczeń do jednego kanału wentylacyjnego
- brak wykonanych nawietrzaków okiennych / ściennych przy szczelnych oknach
- brak podcięcia lub otworów wentylacyjnych w drzwiach do łazienek i toalet
- umieszczenie nawiewników w łazience (jeśli okno w łazience ma nawiewnik to powoduje to wychładzanie powietrza w łazience zamiast wymuszać przepływ nagrzanego powietrza poprzez podcięcie drzwi z sąsiadujących pomieszczeń)
Błędy użytkowania
- zanieczyszczenie kratek wentylacyjnych, a skrajnie nawet zaklejanie kratek „bo dmucha” (powodem ciąg wsteczny z powodu niedostatecznej ilości nawiewanego świeżego powietrza)
- blokada nawietrzaków i nawiewników
Warunki okresowe i zewnętrzne
- niesprzyjające warunki atmosferyczne (np. temperatura i pory roku)
- okresowy wzrost zanieczyszczenia powietrza pomieszczeń (np. wzrost wilgotności na skutek gotowania, prania, kąpieli; wzrost temperatury, czy zadymienia na skutek większej ilości palących w pomieszczeniach).
- regionalne silne wiatry i ukształtowanie terenu
- sąsiedztwo innych budynków lub wysokich drzew
Jak nie dać się nabić w butelkę
Mit nr 1. Deweloper: Nie montujemy nawietrzaków w oknach, bo i tak wszyscy narzekają, że dmucha. Można je zamontować na własny koszt.
Takie zdanie najczęściej słyszymy od deweloperów zajmujących się zabudową jednorodzinną. Samodzielny montaż nawietrzaków w oknach może nas narazić na utratę gwarancji i rękojmi na stolarkę okienną. Brak nawietrzaków jest błędem wykonawczym w przypadku stosowania wentylacji grawitacyjnej. Za każdym razem należy zgłosić brak nawietrzaków jako usterkę.
Ciąg wsteczny w kanałach wentylacji grawitacyjnej
Najbardziej niepożądanym zjawiskiem w wentylacji naturalnej jest pojawienie się ciągu wstecznego w kanałach wentylacyjnych. Zadaniem kanałów wentylacyjnych jest usuwanie powietrza z pomieszczeń, a ciąg wsteczny to zjawisko odwrotne, czyli cofanie się powietrza w kanale.
Ciąg wsteczny zazwyczaj pojawia się w jednym z kominów w sytuacji, gdy mieszkanie wyposażone jest w dwa: w łazience i kuchni.
Możliwe skutki występowania ciągu wstecznego
- nadmierne wychładzanie pomieszczeń
- zasysanie spalin i dymu z kominów spalinowych oraz dymowych znajdujących się w pobliżu góry kanału
- Kondensacja (skraplanie) pary wodnej w kominie i zawilgocenie kanału
- nieusuwanie gazów, które mogą się wydobyć z wadliwie działających urządzeń grzewczych, w tym tlenku węgla (czadu), który powoduje groźne zatrucia i bywa śmiertelny
Częste przyczyny występowania ciągu wstecznego
- powstanie podciśnienia w wentylowanym pomieszczeniu z powodu braku lub niedostatecznej ilości nawiewników i nawietrzaków świeżego powietrza
- nadciśnienie w przewodzie kominowym będące efektem silnego wiatru
- niewłaściwa konstrukcję komina: zbyt krótkie kanały wentylacyjne, błędnie umieszczone wyloty kominów względem połaci dachu, za mały przekrój przewodów
- brak izolacji termicznej komina na stryszku i powyżej połaci dachowej (w kominie następuje wychłodzenie powietrza, które się cofa lub powstaje korek zimnego gazu, który całkowicie blokuje ciąg kominowy)
- zawirowania wywołane wiatrem
Sposoby na poprawę ciągu w kominach
- zapewnienie odpowiedniego bilansu powietrza wywiewanego i nawiewanego poprzez zastosowanie nawiewników i nawietrzaków oraz infiltracji (ilość powietrza napływającego do pomieszczeń musi być równa ilości powietrza potrzebnego do prawidłowej wentylacji pomieszczeń)
- umożliwienie przepływu powietrza przez drzwi dzięki podcięciu skrzydeł lub otworom wentylacyjnym w drzwiach do pomieszczeń łazienek, garderoby itp.
- odpowiednia izolacja komina powyżej połaci dachowej i na stryszku
- podniesienie komina i wydłużenie kanałów wentylacyjnych
- przy występowaniu wiatrów lub niekorzystnych warunków topograficznych i bryły budynku – zastosowanie dodatkowych nasad kominowych